Historia togi adwokackiej sięga początków XX wieku. Jako pierwsi togi zaczęli używać adwokaci wykonujący zawód w Galicji. Kwestia noszenia togi była niezwykle dyskusyjna. Stała się głównym tematem obrad walnego zgromadzenia Izby Samborskiej w 1905 roku. Koniec końców obowiązek noszenia togi przez adwokatów w Galicji został pozostawiony w ich uznaniu. 

 

 

W niepodległej Polsce symbolem adwokata była odznaka. 1 kwietnia 1924 roku została wprowadzona jako urzędowy element stroju adwokackiego we wszystkich izbach adwokackich, które działały pod rządami Statutu Tymczasowego. Na odznace znajdowała się fioletowa wstęga, na której umieszczony był na zielony rozecie orzeł biały otoczony złotym wieńcem laurowym. Odznakę na dole zwieńczał biały napis: Prawo, Ojczyzna, Honor.

 

W 1929 roku toga zastąpiła odznakę. Stało się to za sprawą wprowadzenia stroju urzędowego dla sędziów i prokuratorów. Pomysł wprowadzenia stroju urzędowego dla adwokatów pojawił się w projekcie ustawy adwokackiej, który został opracowany przez Komisję Kodyfikacyjną. Projekt zakładał możliwość wprowadzenia stosownego stroju lub odznaki dla adwokatów i aplikantów adwokackich . Wprowadzenie do wymiaru sprawiedliwości togi i biretu stało się impulsem do działania dla Naczelnej Rady. Za jej sprawą toga stała się strojem urzędowym adwokatów, którzy wykonywali czynności zawodowe. Rada ustaliła zasady noszenia togi. Obowiązek używania stroju adwokackiego dotyczył tylko i wyłącznie spraw prowadzonych przed Sądem Najwyższym, sądami apelacyjnymi i okręgowymi. Natomiast biret adwokat wkładał na głowę podczas wygłaszania mowy obrończej. Toga była strojem urzędowym dla członków adwokackich sądów dyscyplinarnych. Członkowie Naczelnej Rady i rad adwokackich byli uprawnieni do noszenia togi i biretu podczas udziału w posiedzeniach publicznych.  Z uprawnienia noszenia togi skorzystali adwokaci warszawscy, którzy występowali przed miejscowym Sądem Apelacyjnym. Od 1 stycznia 1930 roku w Sądzie Apelacyjnym obowiązywał nakaz używania togi przez adwokatów. W pozostałych izbach adwokackich używanie togi na rozprawach nie było obowiązkowe. 

 

 

W 1932 roku weszła w życie jednolita dla całego państwa ustawa adwokacka. Zgodnie z nowymi przepisami strojem adwokatów w czasie rozpraw była toga i biret. Toga była suknią fałdzistą wykonaną z wełnianego, czarnego materiału. Niezależnie od wzrostu właściciela toga miała sięgać 25 cm powyżej kostek, a u góry odcinany karczek o szerokości 21 cm. Cechą charakterystyczną togi były kontrafałdy. Toga była bardzo szeroka. Jej obwód wynosił blisko 270 cm. Toga miała aż 7 kontrafałd z tyłu, po 3 z prawej i lewej strony, a także od 7 do 9 na rękawie. Kontrafałdy na rękawie tworzyły bufony. Ważnym detalem było wykończenie stroju. Toga była obszyta podwójną stebnówką o szerokości 0,5 cm. Adwokat miał prawo i zarazem obowiązek ubierania biretu wyłącznie podczas wygłaszania mowy obrończej. Dopełnieniem stroju był czarny, aksamitny żabot. Z prawa noszenia togi nie mogli skorzystać aplikanci adwokaccy. 

 

Po II wojnie światowej z praktyki adwokackiej wyszło używanie biretu w trakcie wygłaszania mowy obrończej. Z kolei zmiany w wyglądzie stroju adwokackiego nastąpiły w latach 50. Wówczas Ministerstwo Sprawiedliwości nakazało adwokatom używania od 1 kwietnia 1956 roku togi z żabotem i wypustką w kolorze ciemnozielonym. 

 

Obecnie problematykę togi adwokackiej reguluje Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości 

z 27 listopada 2000 roku w sprawie określenia stroju urzędowego adwokatów biorących udział w rozprawach sądowych #remove_this_link 

 

 

Dzisiaj birety noszą sędziowie Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego. Ciekawostką jest, że przepisy nakładają na adwokata obowiązek zakładania togi na rozprawę, a na posiedzenie nie. Jednakże adwokaci zwyczajowo zakładają togę na posiedzenia. 

 

Natalia Małgorzata Kurek