Za zgodą pracodawcy, w myśl art. 34 ustawy o radcach prawnych pracownik uzyskał zgodę na odbywanie aplikacji radcowskiej. Zgodnie z tym artykułem przysługuje mu prawo do urlopu płatnego w wysokości 80% wynagrodzenia.

Czy takie wynagrodzenie podlega oskładkowaniu? Czy wchodzi do podstawy chorobowego?

Odpowiedź
Wynagrodzenie, o którym mowa w art. 34 ust. 3 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych – dalej u.r.p., jako przychód z tytułu stosunku pracy w rozumieniu przepisów podatkowych stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. Przedmiotowe wynagrodzenia powinno być uwzględnione w podstawie wymiaru wynagrodzenia chorobowego (zasiłku chorobowego).
Zgodnie z art. 18 ust. 1 i 2 oraz art. 20 ust. 1 w zw. z art. 4 pkt 4) i 9) ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – dalej u.s.u.s., podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracownika stanowi przychód ze stosunku pracy w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, za wyjątkiem:

  • a) wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
  • b) zasiłków i świadczenia rehabilitacyjnego z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego,
  • c) przychodów wymienionych w § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe – dalej r.z.u.s. Stosownie do art. 81 ust. 1, 5 i 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych – dalej u.ś.o.z., do ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pracowników stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych ubezpieczonych, z tym zastrzeżeniem, że do tej podstawy wchodzi wynagrodzenie chorobowe oraz pomniejsza się ją o kwotę składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe sfinansowane ze środków pracownika. Oznacza to, że podobnie, jak w przypadku ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pracownika zasadniczo stanowi przychód ze stosunku pracy w rozumieniu przepisów podatkowych.

Z art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1990 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – dalej u.p.d.o.f., wynika, że za przychód ze stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Z uwagi na brzmienie art. 12 ust. 1 u.p.d.o.f. w dotychczasowym orzecznictwie sądowym ugruntowany jest pogląd, że o tym, czy świadczenie jest przychodem ze stosunku pracy w rozumieniu tego przepisu decyduje okoliczność, czy może je otrzymać wyłącznie pracownik, czy także inna osoba, niezwiązana (aktualnie lub w przeszłości) z pracodawcą (np. wyrok NSA z dnia 26 marca 1993 r., III SA 2219/92, ONSA 1993, nr 3, poz. 83).

Na mocy art. 34 ust. 3 u.r.p., pracownikowi przysługuje prawo do urlopu płatnego w wysokości 80% wynagrodzenia, w wymiarze 30 dni kalendarzowych, na przygotowanie się do egzaminu radcowskiego. Z uprawnienia tego pracownik może skorzystać tylko raz. Płatny urlop przysługujący aplikantowi radcowskiemu przygotowującemu się do egzaminu radcowskiego w istocie ma charakter urlopu szkoleniowego, co sprawia, że w okresie tego urlopu pracownik nadal podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. Nie ulega wątpliwości, że wynagrodzenie, o którym mowa w art. 34 ust. 3 u.r.p., jest wypłacane ze środków pracodawcy, a pracownik nabywa do niego prawo w związku z łączącym go z pracodawcą stosunkiem pracy. Prowadzi to do wniosku, że omawiane wynagrodzenie jest przychodem ze stosunku pracy w rozumieniu art. 12 ust. 1 u.p.d.o.f. Z uwagi na to, że wynagrodzenie, o którym jest mowa w art. 34 ust. 3 u.r.p., nie zostało wymienione w § 2 ust. 1 r.z.u.s. wśród przychodów ze stosunku pracy wolnych od składek, należy przyjąć, że powinno być uwzględnione w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.
Zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – dalej u.ś.p., w przypadku pracownika podstawę wymiaru zasiłku chorobowego zasadniczo stanowi przeciętne miesięcznego wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia chorobowego poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Z art. 3 pkt 3 u.ś.p. wynika, że dla potrzeb u.ś.p. za wynagrodzenie uważa się przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz ubezpieczenie chorobowe. W podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego pracownikowi nie uwzględnia się jednak składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania tego zasiłku zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego zasiłku. Wynagrodzenie za okres płatnego urlopu przysługującego pracownikowi będącemu aplikantem radcowskim jest w istocie tym samym składnikiem wynagrodzenia, który przysługuje mu również za okres świadczenia pracy. Jednocześnie przepisy u.r.p. przewidują, iż przysługuje ono za okres urlopu udzielonego w celu przygotowania się do egzaminu radcowskiego, a nie za okres pobierania zasiłków. Nie ma zatem podstaw do przyjęcia, że przedmiotowe wynagrodzenie nie powinno być uwzględniane w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego. Powyższe odnosi się również do wynagrodzenia chorobowego, gdyż zgodnie z art. 92 § 2 ustawy dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy – dalej k.p. jest ono obliczane na tych samych zasadach, które obowiązują przy obliczaniu zasiłku chorobowego.